BS Ngô Văn Lương
Khoa Tâm Thần - Bệnh viện TW
Huế
Do không nắm vững kiến thức về tâm lý
y học, đặc điểm nhân cách của bệnh nhân, tác động của tâm thần
đến cơ thể... dẫn đến một số nhân viên y tế khi tiếp xúc với
bệnh nhân có những lời nói, thái độ ứng xử không thích hợp gây
hiểu nhầm cho bệnh nhân và người nhà của họ, làm không những ảnh
hưởng đến y đức mà đôi khi còn gây tác hại cho sức khoẻ, gây
thêm bệnh tật hay làm hạn chế kết quả điều trị.
Chúng ta, ai cũng biết lời nói và thái
độ của người thầy thuốc có tác động rất lớn đến nhận thức của
bệnh nhân. Một lời nói hay một cử chỉ nhỏ của người thầy thuốc
có thể làm cho bệnh nhân khỏi bệnh hay làm cho bệnh nặng thêm,
thậm chí làm cho một người không có bệnh trở thành có bệnh.
Bệnh do thầy thuốc gây ra (iatrogenia)
hay còn gọi là bệnh y sinh hiện nay được xem như là tất cả những
triệu chứng mới xuất hiện do những sơ xuất trong quá trình điều
trị. Ở đây, chúng tôi chỉ muốn đề cập đến những tai biến liên
quan đến lời nói và thái độ không đúng của người thầy thuốc mà
thôi.
Đây là một loại bệnh hay một triệu
chứng cơ thể mới hoặc biến chứng của một bệnh cơ thể sẳn có xuất
hiện do lời nói hay thái độ không đúng về mặt tâm lý của người
thầy thuốc làm ảnh hưởng đến bệnh nhân. Bệnh nhân mắc loại bệnh
này thường là những người có nhân cách yếu, dễ bị ám thị.
Những lời nói và thái độ như thế nào có
thể trở thành nguyên nhân gây bệnh?
- Không có
bệnh lại chẩn đoán là có bệnh, bệnh lành tính lại chẩn đoán
thành bệnh ác tính...(chẩn đoán sai)
- Bệnh có thể
chữa khỏi lại bảo là bệnh không chữa khỏi hoặc sẽ trở thành mạn
tính hoặc bệnh có tiên lượng xấu (tiên lượng quá mức)
- Gợi ý quá
nhiều về một triệu chứng không có ở bệnh nhân (hỏi bệnh vụng về)
- Khi khám quá
chú ý đến một cơ quan hay bộ phận nào đó làm bệnh nhân nghi ngờ
là mình bị bệnh nặng ở cơ quan hay bộ phận ấy (thăm khám vụng
về)
- Cho thuốc
bao vây, dùng nhiều thuốc trợ lực làm bệnh nhân nghĩ rằng mình
có bệnh rất nặng (dùng thuốc không đúng bệnh)
- Thầy thuốc
thể hiện sự lo lắng, băn khoăn qua nét mặt, thái độ làm cho bệnh
nhân lo lắng, sợ hãi (cử chỉ, thái độ vụng về)
- Giảng trước
mặt bệnh nhân về những triệu chứng có trong sách báo nhưng không
có ở bệnh nhân. Phổ biến những bài viết về y học không cẩn thận,
chính xác làm bệnh nhân hiểu nhầm...( ám
thị cho bệnh nhân)
Bệnh có thể gây những tác hại gì?
- Do bệnh nhân
quá lo lắng, sợ hãi làm cho bệnh diễn biến phức tạp.
- Do tính tự
ám thị có thể xuất hiện các triệu chứng mới, làm cho bệnh cảnh
trở nên phức tạp dẫn đến khó chẩn đoán và điều trị.
- Có thể gây
các trạng thái phản ứng kéo dài và khó điều trị.
- Nếu không
được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh y sinh ngày càng cũng
cố gây khó khăn trong điều trị.
- Tác hại xấu
nhất là bệnh nhân tự sát do quá bi quan, chán nản về chứng bệnh
không hề có của mình.
Làm thế nào để khỏi gây ra bệnh y sinh?
- Với những
chẩn đoán chưa chính xác, còn tranh luận thì không nên cho bệnh
nhân biết.
- Hết sức thận
trọng khi trả lời về tiên lượng bệnh cho bệnh nhân.
- Không cho
bệnh nhân xem hồ sơ bệnh án, kết quả xét nghiệm nếu không cần
thiết.
- Hết sức
tránh gợi ý quá nhiều về một triệu chứng muốn tìm thấy ở bệnh
nhân khi hỏi và khám bệnh.
- Cho thuốc
hợp lý, không dùng thuốc khi không cần thiết.
- Không nên
giảng dạy ngay bên giường bệnh để cho bệnh nhân nghe được những
điều giảng về bệnh của bệnh nhân.
- Phải biết
kìm chế cảm xúc khi tiếp xúc với bệnh nhân, không để lộ ra những
cảm xúc tiêu cực như giận dữ, lo lắng, buồn rầu...làm cho bệnh
nhân có thể hiểu nhầm.
- Lúc tiếp
chuyện cũng như tư vấn về bệnh tật tránh nói ra những sự kiện có
tác động xấu đến tinh thần của bệnh nhân.
Làm gì khi phát hiện bệnh nhân mắc bệnh y sinh?
- Khám xét cẩn
thận về lâm sàng, cận lâm sàng để chẩn đoán phân biệt chắc chắn
với một bệnh thực thể.
- Áp dụng các
liệu pháp tâm lý thích hợp một cách tích cực, kiên trì cho từng
đặc điểm nhân cách và từng chứng bệnh.
(Viết theo Bài giảng Tâm
thần học của GS Nguyễn Việt)
No comments:
Post a Comment